3.5 Fy­sie­ke be­las­ting

Dit hoofdstuk gaat over de manier waarop je je lichaam belast. Je lichaam bestaat uit spieren, botten, pezen en gewrichten. In ons werk tillen en dragen we soms zware spullen, we duwen en trekken bijvoorbeeld karren, we werken soms in ongunstige werkhoudingen of voeren vaak dezelfde bewegingen uit. We belasten ons lichaam en dat noemen we fysieke belasting.

Het bewegen op zich is niet slecht, maar als je je lichaam verkeerd belast dan kan overbelasting ontstaan. Alle vormen van fysieke belasting kunnen overbelasting veroorzaken, waardoor klachten kunnen ontstaan zoals rugpijn, pijn aan de armen, benen of knieën of slijtage aan je gewrichten. Het is belangrijk om klachten door eenzijdige belasting of overbelasting te voorkomen. Hoe dat kan, zullen we toelichten bij de verschillende soorten fysieke belasting.

Tillen en dragen

Tillen is het omhoog brengen van een last en dragen is het vasthouden van de last tijdens het lopen. Te zwaar tillen en dragen (meer dan 23 kg) kan rugklachten (bijv. hernia) of spier- en peesblessures opleveren. Vandaar dat in veel bedrijven tilhulpen, karren en transportmiddelen beschikbaar zijn.

Maar gebruik je een tilhulp ook altijd? ‘Het duurt langer’ of ‘het is onhandig’ worden soms als reden opgegeven om een tilhulp niet te gebruiken. Maar zo’n tilhulp is door het bedrijf gekocht om overbelasting en blessures te voorkomen. Tillen zonder hulpmiddelen kan lang goed gaan, maar als de klachten komen en je rug versleten is en dan is het te laat. Gebruik de hulpmiddelen dus waarvoor ze bedoeld zijn, zodat je zonder pijn en klachten je werk kunt doen.

Duwen en trekken

Duwen en trekken komt voor bij het verplaatsen van karren en pallets met materiaal. Hierbij gebruik je vaak je hele lichaam en er kunnen grote piekbelastingen zijn, bijvoorbeeld bij het met een ruk in beweging brengen van een kar. Met name de spieren, pezen, banden en gewrichten kunnen hierdoor beschadigd raken. Vooral pijn in de schouders is het gevolg van te zwaar duwen en trekken. Vraag een collega mee te helpen als er zware karren verplaatst moeten worden of – nog beter - verdeel het gewicht over meerdere karren als dat kan.

Trillen en schokken

Langdurig werken met gereedschap dat trilt (boorhamer) of op een voertuig dat trilt (een heftruck op slecht wegdek) kan schadelijk zijn. Er zijn twee soorten trillingen: hand-armtrillingen en lichaamstrillingen. Hand-armtrillingen worden via de handen en armen op je lichaam overgedragen. Lichaamstrillingen zijn trillingen die via een steunvlak (de stoel of de vloer) je lichaam als geheel in trilling brengen. Als je met trillingen te maken hebt dan kun je rugklachten of schouderklachten krijgen. Door hand-armtrillingen kun je het witte vinger syndroom (beschadigde zenuwen en bloedvaten in de handen) krijgen. Klachten door trillingen worden vaak pas na langere tijd merkbaar.

Werkhoudingen

Als je werkt in een ongunstige houding, bijvoorbeeld geknield of met je handen boven je hoofd, dan wordt je lichaam zwaarder belast. Dat komt doordat je spieren dan continu aangespannen zijn. Op de lange duur kunnen hierdoor rug-, knie- of schouderklachten ontstaan. Maar langdurig zitten of staan in één dezelfde "normale" houding werken is ook belastend. Het is dus belangrijk om je werkhouding af te wisselen.

Repeterende bewegingen

Als spieren zich spannen en meteen weer ontspannen dan noemen we dat ‘dynamische belasting’. Dynamische arbeid kun je best lang volhouden en dat zie je bijvoorbeeld ook bij sportprestaties waar een getrainde hardloper zonder problemen kilometers kan rennen. Maar je wordt er wel vermoeid van (zie energetische belasting). Te grote dynamische belasting kan schade door slijtage aan de spieren, gewrichten of pezen veroorzaken. Dat noemen we RSI (Repetitive Strain Injury). RSI komt ook voor bij hand- en polsbewegingen bij beeldschermwerk.

Energetische belasting

Door je spieren te gebruiken kun je je werk doen. Spieren bewegen door de omzetting van voedingsstoffen en zuurstof, in beweging en warmte. Hierbij moeten voedingsstoffen worden aangevoerd en afvalstoffen worden afgevoerd. Doordat de snelheid van aan- en afvoer begrensd is, heeft ook de spieractiviteit beperkingen. Als je spieren belast, gaat je hart sneller kloppen zodat voldoende zuurstof en voedingsstoffen worden aangevoerd. Problemen ontstaan als je spieren steeds boven hun grenzen worden belast.

Bij fysieke belasting is het belangrijk dat je overbelasting voorkomt. Daar hebben de meeste bedrijven al rekening mee gehouden door bijvoorbeeld tilhulpen, heftafels of sta-hulpen in te zetten. Gebruik deze hulpmiddelen, zodat je fysieke ongemakken en later ook uitval kunt voorkomen. Je kunt zelf best veel doen door in de goede houding te werken, een collega om hulp te vragen bij het tillen van een zware last en door het werk zoveel mogelijk af te wisselen. Wacht hierbij niet tot je klachten hebt maar spaar je lichaam zodat je klachten kunt voorkomen.