4.31 Fout­diag­no­ses bij vier­zij­di­ge schaaf­ma­chi­nes

Om schaaffouten goed te analyseren moeten we een geschaafd stuk hout aftekenen met daarop de doorvoerrichting en zijde van het machinebed. Controleer de maatvoering op meer plaatsen met een schuifmaat en de eventuele vervormingen zoals gebogen, krom en scheluw. Markeer de schaaffouten.

Markeren van schaaffouten.

Houd het geschaafde deel naast de vierzijdige schaafmachine en zoek naar het snijgereedschap en de drukstukken die de inslagen of schaaffouten veroorzaakt hebben. Het voor de schaaffout(en) verantwoordelijke onderdeel in de schaafmachine wordt bepaald door het vergelijken met een geschaafd houtdeel.

Afgetekend werkstuk met schaaffouten bij de vierzijdige schaafbank.

Voorkomende fouten

Onderstaande tabel is een opsomming van mogelijke fouten. De fouten worden verder in dit hoofdstuk toegelicht.

Afstelfout 1

Een onderas (tweede onderas) staat te laag afgesteld en dit heeft gevolgen voor een bovenas.

Het ontstaan van fout A omdat het hout tegen het machinebed aanloopt.
Gevolg: Inslagen aan de gehele onderzijde
lengte a = Midden snijcirkel onderas tot begin machinebed
diepte b = happen aan machinebedzijde

Het ontstaan van fout B: Door het oplopen van het hout op het machinebed wordt het drukstuk achter het bovenblok opgetild en ontstaan er dikteverschillen.

2e onderas staat te laag afgesteld.

Afstelfout 2

Drukstuk voor een bovenas staat te hoog afgesteld

Schaaffout (a) inslag aan het begin van het hout ontstaat doordat het drukstuk na de bovenas te zwaar staat afgesteld en het drukstuk voor de bovenas te hoog staat afgesteld.

Schaaffout (b) inslag aan het einde van het hout, ontstaat door een te hoog afgesteld drukstuk voor een bovenas.

Drukstuk voor een bovenas staat te hoog afgesteld.

FOUT A

Inslag aan de onderzijde voorkant van het werkstuk.

Inslag onderzijde werkstuk.

Mogelijke oorzaken: het snijgereedschap op een onderas is te laag of te bot.

Snijgereedschap op een onderas is te laag.

Fout verhelpen: Stel de onderas ten opzichte van het machinebed opnieuw af. Of monteer scherp snijgereedschap.

Onderas ten opzichte van het machinebed opnieuw afstellen.

FOUT B

Inslagen eerste bovenblok.

Inslag door het bovenblok.

Mogelijke oorzaken:

1. Aandrukker voor de bovenas staat te strak of te zwak afgesteld
2. Hout is aan de onderzijde rond

Fout verhelpen: stel de juiste druk in.

Juiste druk instellen en aflezen op de manometer.

FOUT C

Inslag uittrede zijde aan onderkant van het werkstuk.

Inslag onderzijde werkstuk.

Mogelijke oorzaken:

• Snijgereedschap op de onderas staat te hoog afgesteld
• Drukschoen achter het bovenblok staat te hoog afgesteld

Snijgereedschap op de onderas staat te hoog (bovenste afbeelding)
Drukschoen achter het bovenblok staat te hoog (onderste afbeelding).

Fout verhelpen:

• minimale snijgereedschap radius nameten en snijgereedschap opnieuw instellen (a)
• drukschoen evenwijdig aan het machinebed uitlijnen (b)

a. Minimale snijgereedschap radius nameten en snijgereedschap opnieuw instellen.

b. Drukschoen evenwijdig aan het machinebed uitlijnen.

FOUT D

Inslag uittredezijde boven.

Mogelijke oorzaak: de drukschoen na het bovenblok staat niet goed afgesteld.

Drukschoen na bovenblok staat niet goed afgesteld.

Fout verhelpen: Juiste hoogte en druk instellen (aflezen op de manometer).

Juiste hoogte en druk instellen (aflezen op de manometer).

FOUT E

Inslag intredezijde rechts.

Hap voorzijde rechts.

Mogelijke oorzaak: snijgereedschap staat achter de rechter geleider afgesteld.

Snijgereedschap staat achter de rechter geleider afgesteld.

Fout verhelpen: snijgereedschap ten opzichte van de rechter geleider opnieuw afstellen.

Snijgereedschap t.o.v. de rechter geleider opnieuw afstellen.

FOUT F

Inslag uittrede zijde rechts.

Inslag achterzijde rechts.

Mogelijke oorzaak: snijgereedschap staat voor de rechter geleider afgesteld.

Snijgereedschap staat voor de rechter geleider afgesteld.

Fout verhelpen: snijgereedschap ten opzichte van de rechter geleider opnieuw afstellen.

Snijgereedschap ten opzichte van de rechter geleider opnieuw afstellen.

FOUT G

Spitse of gebogen delen bij het vlak schaven.

Spitse of gebogen delen bij het vlakken.

Mogelijke oorzaken: snijgereedschap op de onderas niet precies afgesteld ten opzichte van het machinebed of is stomp.

Snijgereedschap op de onderas niet precies afgesteld ten opzichte van het machinebed of is stomp.

Fout verhelpen:

1. minimale snijgereedschap radius nameten en snijgereedschap opnieuw instellen
2. snijgereedschap ten opzichte van het machinebed opnieuw instellen of scherp maken

Snijgereedschap t.o.v. machinebed opnieuw instellen of scherp maken.

FOUT H

Spitse of kromme delen bij het strijken.

Spitse of gebogen delen bij het strijken.

Mogelijke oorzaken: snijgereedschap staat niet goed ingesteld ten opzichte van de vaste geleider.

Snijgereedschap staat niet goed ingesteld ten opzichte van de vaste geleider.

Fout verhelpen: het snijgereedschap ten opzichte van de vaste geleider opnieuw afstellen.

Snijgereedschap ten opzichte van de vaste geleider opnieuw afstellen.

FOUT I

Werkstuk scheluw.

Scheluw werkstuk.

Mogelijke oorzaken:

1. Eén of meer doorvoerwalsen drukken éénzijdig vanwege houtdikte verschillen
2. Snijgereedschap op de onderas is aan één zijde stomp geworden

a. Een of meer doorvoerwalsen drukken éénzijdig vanwege houtdikte verschillen
b. Snijgereedschap op de onderas één zijde stomp geworden

Fout verhelpen:

1. Doorvoerwalsen op het midden van het werkstuk instellen
2. Snijgereedschap scherp maken

a. Doorvoerwalsen op het midden van het werkstuk instellen
b. Snijgereedschap scherp maken

FOUT J

Werkstuk is in de breedte niet overal even dik.

Werkstuk in breedte niet overal even dik.

Mogelijke oorzaken:

1. Beitels zijn niet evenwijdig met hart van de werkas afgesteld
2. Beitels zijn aan een zijde stomp geworden en afgesleten

a. Beitels niet evenwijdig met hart van de werkas afgesteld
b. Beitels aan een zijde stomp geworden en afgesleten

Fout verhelpen:

1. Beitels in het blok uitlijnen
2. Snijgereedschap scherp maken

a. Beitels in het blok uitlijnen
b. Snijgereedschap scherp maken

FOUT K

Werkstuk is over de lengte niet overal even dik.

Werkstuk over de lengte niet overal even dik.

Mogelijke oorzaken: het snijgereedschap is net iets te laag ingesteld.

Snijgereedschap net iets te laag ingesteld.

Fout verhelpen: snijgereedschap ten opzichte van het machinebed opnieuw afstellen.

Snijgereedschap ten opzichte van het machinebed opnieuw afstellen.

FOUT L

Werkstuk is over de lengte niet overal even breed.

Werkstuk niet overal even breed.

Mogelijke oorzaken: het werkstuk loop van de vaste geleider weg vanwege het net te veel naar achteren afgesteld snijgereedschap.

Werkstuk loopt van de vaste geleider weg vanwege het net te veel naar achteren afgesteld snijgereedschap.

Fout verhelpen: het snijgereedschap ten opzichte van de geleider opnieuw afstellen.

Snijgereedschap ten opzichte van de geleider opnieuw afstellen.

FOUT M

Onregelmatige vierzijdige schaafmachineslag aan de bovenzijde van het werkstuk.

Onregelmatigheden bovenzijde werkstuk.

Mogelijke oorzaken:

1. Werkstuk “fladdert” vanwege de verkeerd ingestelde werkdruk
2. Drukstuk na het bovenblok staat te hoog afgesteld

Drukstuk na het bovenblok staat te hoog afgesteld.

Fout verhelpen:

1. Druk en maatvoering drukstukken opnieuw instellen
2. Minimale radius van het snijgereedschap controleren en bijstellen

a. Druk en maatvoering drukstukken opnieuw instellen
b. Minimale radius van het snijgereedschap controleren en bijstellen

FOUT N

Werkstuk loopt niet goed door de vierzijdige schaafmachine, onregelmatige doorvoer.

Werkstuk loopt niet goed door.

Mogelijke oorzaken:

1. Aandrukkers boven staan te strak afgesteld
2. Doorvoerwalsen staan te hoog

a. Aandrukkers boven staan te strak afgesteld
b. Doorvoerwalsen staan te hoog

Fout verhelpen:

1. De druk verlagen van de horizontale- en boven drukkers en de bovendrukkers opnieuw afstellen
2. Voedingsbalk op de goede hoogte afstellen

FOUT O

Werkstuk loopt weg van de vaste geleider.

Werkstuk loopt weg van de vaste geleider.

Mogelijke oorzaken:

1. Doorvoerwalsen staan verkeerd afgesteld
2. Horizontale aandrukkers linkerzijde staan verkeerd afgesteld

a. Doorvoerwalsen staan verkeerd afgesteld

b. Horizontale aandrukkers linkerzijde staan verkeerd afgesteld

Fout verhelpen:

1. Doorvoerwalsen op het midden van het werkstuk instellen
2. Alle aandrukkers controleren

Doorvoerwalsen op het midden van het werkstuk instellen.

FOUT P

Sporen van de stalen geribde doorvoerwalsen zijn zichtbaar op het werkstuk.

Sporen van geribbelde doorvoerwalsen op het werkstuk.

Mogelijke oorzaken:

1. Ruw hout met te weinig overmaat
2. Te grote verspaning aan de onderzijde
3. Aanvoersnelheid verkeerd ingesteld

Fout verhelpen:

1. Ruw hout met een grotere overmaat gebruiken
2. Spaanafname onderas beperken
3. Druk van de voedingsbalk verminderen

FOUT Q

Brandplekken op het werkstuk.

Brandplekken op het werkstuk.

Mogelijke oorzaken:

1. Aanvoersnelheid te laag ingesteld
2. Werkstuk is stil blijven liggen terwijl snijgereedschap draait
3. Stomp snijgereedschap

Fout verhelpen:

1. Doorvoersnelheid verhogen
2. Er voor waken dat het hout tijdens het draaien van het snijgereedschap niet stil in de vierzijdige schaafmachine blijft liggen
3. Snijgereedschap scherp maken

FOUT R

Materiaal trekt krom na bewerken.

Kromtrekken van het hout na het schaven.

Mogelijke oorzaken:

1. Ongelijkmatige spaanafname aan de tegenovergestelde zijden of sterke profilering aan één zijde van het werkstuk
2. Hout verkeerd gedroogd

Fout verhelpen:

1. Spaanafname over beide zijden gelijk verdelen en mogelijk hout sorteren op sterk draadverloop.
2. Hout gelijkmatig laten drogen of hout gebruiken met een geringe vochtgradiënt

FOUT S

Werkstukken schuiven over elkaar.

Werkstukken schuiven over elkaar.

Werkstukken schuiven over elkaar.

Mogelijke oorzaken:

1. Dun ruw hout sterk gebogen
2. Niet voldoende doorvoerrollen aan de bovenzijde
3. Werkstuk aan het begin of einde niet op maat

Fout verhelpen:

1. Werkstuk met holle zijde op machinebed leggen
2. Aandrukrollen (en scheurbeveiliging) inzetten (optie)

Werkstuk met holle zijde op machinebed leggen.

FOUT T

Uitgesleten rubber uitvoerwals aan het einde van de vierzijdige schaafmachine.

Versleten uitvoerwalsen.

Mogelijke oorzaken: puntige houtprofielen.

Puntige houtprofielen.

Fout verhelpen:

1. De druk op de uitvoerwalsen tot een minimum reduceren of de vierzijdige schaafmachine zonder uitvoerwalsen gebruiken
2. Werkstukken “kop aan kop” invoeren

Let op: Werkstukken kop aan kop invoeren!

FOUT U

Ondanks juiste instellingen ontstaan er werkstukfouten.

Mogelijke oorzaken:

1. Machinebed en zijgelijders zijn ingesleten
2. Machinebed en zijgelijders zijn door de hoge drukinstellingen sterk versleten

a. Machinebed en zijgelijders zijn ingesleten

b. Machinebed en zijgelijders zijn door de hoge drukinstellingen sterk versleten

Fout verhelpen:

1. Tafelbladen en geleiders vervangen
2. Geen dieselolie maar speciale bladsmering gebruiken
3. Tafelbladen en geleiders uitvoeren van hardchroom
4. Druk op de werkstukken beperken.

FOUT V

Hoge slijtage van het snijgereedschap.

Mogelijke oorzaken: Verkeerd snijmateriaal voor snijgereedschap gebruikt.

Fout verhelpen: Snijmateriaalsoort gebruiken passend bij de te verwerken houtsoort.

FOUT W

Snijkanten breken uit.

Mogelijke oorzaken:

1. Snijkanten van het snijgereedschap tijdens het slijpen oververhit geraakt
2. Vrijloophoek van het snijgereedschap te klein

Fout verhelpen:

1. Beitels langzaam slijpen en goed koelen tijdens het slijpen, de juiste slijpschijf gebruiken
2. Vrijloophoek van de beitels reduceren

FOUT X

Snijgereedschap draait onrustig

Mogelijke oorzaken:

1. Snijgereedschap niet uitgebalanceerd
2. Verschillende beitels van gewicht en grootte in één blok
3. Verontreinigingen op de beitels en beitelaandrukstukken in het blok

Fout verhelpen:

1. Snijgereedschap uitbalanceren
2. Beitels gelijkmatig in het beitelblok plaatsen
3. Altijd beitels van de zelfde grootte en gewicht gebruiken (wegen)
4. Alle onderdelen van het beitelblok zoals beitelaandrukstukken, veren, bouten en het blok zelf reinigen.