1.3 Afschrijven en controleren van hoeken
Hoeken zijn moeilijker te meten dan rechte stukken. Voor het meten van hoeken bestaan speciale gereedschappen waarmee het meten makkelijk gaat.
De winkelhaak
De winkelhaak, ook wel schrijfhaak genoemd, gebruik je bij:
- het afschrijven van werkstukken;
- het controleren van haakse hoeken (een hoek van 90°).
Winkelhaak van metaal.
De winkelhaak bestaat uit een dikker gedeelte, de balk, en een dun gedeelte, het blad. De balk is dikker zodat je hem tegen het hout kunt houden.
Een winkelhaak is in zijn geheel van metaal of van metaal met een houten balk. Op het blad kan ook een centimeterverdeling voorkomen.
Winkelhaak met centimeterverdeling op het blad.
Voor het geheel afschrijven van grotere breedten, bijvoorbeeld een tafelblad, zijn ook grotere winkelhaken verkrijgbaar.
Als je een haakse hoek middendoor deelt, krijg je een verstek van 45°.
Haakse hoek met verstek van 45°.
Twee goed gezaagde verstekken vormen weer een haakse hoek. Je kunt dit gemakkelijk controleren door het afvalstuk omgekeerd tegen het gezaagde verstek te zetten. De hoek moet dan precies haaks zijn.
Controleren van verstek.
Sommige winkelhaken hebben ook een verstekaanleg. Je kunt dan ook een verstek (hoek van 45°) afschrijven. Je kunt hiervoor echter beter een verstekhaak gebruiken, omdat het aanlegvlak van een verstek veel groter is dan dat van een winkelhaak.
Blok met verstekaanleg.
Een winkelhaak moet zuiver haaks zijn (90°). Dit controleer je als volgt:
- Teken op een plank met de winkelhaak een haakse lijn af.
- Zet de winkelhaak aan de tegenoverliggende kant en kijk of de lijnen precies hetzelfde zijn.
Controleren van haaksheid.
Verstekhaak
Een verstekhaak gebruik je om een verstek zuiver af te meten.
De verstekhaak bestaat uit een balk en een blad. Het blad steekt aan twee zijden uit, zodat je zowel een hoek van 45° als een hoek van 135° kunt afschrijven.
Verstekhaak met balk en blad dat aan 2 zijden uitsteekt.
Zwaaihaak
Een zwaaihaak, ook wel zweihaak genoemd, gebruik je om:
- willekeurige hoeken van een werktekening of van een uitslag over te nemen.
- een willekeurige hoek in het werkstuk te controleren.
De zwaaihaak bestaat uit een balk en een tong (blad). De tong is draaibaar en verschuifbaar. Door de klemschroef aan te draaien, kun je de tong in elke gewenste stand vastzetten. Zwaaihaken zijn meestal van metaal, of van hout, of soms ook gecombineerd.
Zwaaihaak met balk en draaibare/verschuifbare tong.
Zwaaihaak met balk en draaibare tong.
Een houten zwaaihaak met een balk en draaibare tong wordt o.a. gebruikt voor het afschrijven van de nesten op trapbomen.
Ter illustratie zie je in afbeelding hierna hoe je met een zwaaihaak een balkje kunt afschrijven, opmeten, afstellen, schaven en controleren. Aan dit balkje wordt met de vlakbank een schuine kant geschaafd.
Balkje afschrijven, opmeten, afstellen, schaven en controleren met een zwaaihaak.